Pak kohë pas rënies së komunizmit, Roçi vendosi të transformojë një nga bunkerët në plazhin e Golemit në një lokal, si përpjekje për të bërë ca para në një prej periudhave më të vështira ekonomike që po kalonte Shqipëria. Ndërkohë shumë nga shokët e tij qeshnin me idenë, biznesi filloi të rritej shumë shpejt.
Bari u bë një restorant, i cili më pas u rrit e u bë një hotel trekatësh, që u ndërtua rreth bunkerit. Hoteli mori më pas emrin e djalit të tij më të madh.
“Kjo pjesë e betonit më bëri ky që unë jam tani”, thotë Roçi, duke treguar një pjesë të bunkerit që është ende e dukshme nga hyrja e hotelit.
Bunkeri që i dha shansin Roçit të zhvillojë perandorinë e tij të biznesit është vetëm një nga mijëra bunkerët në të gjithë Shqipërinë – ato që edhe sot janë mbetje të epokës komuniste.
Nga frika e pushtimit të huaj, kreu komunist shqiptar, Enver Hoxha, porositi ndërtimin e 173.371 bunkerëve midis viteve 1975 dhe 1983. Kjo me qëllim që shqiptarët të kishin mundësi për t’u fshehur dhe për të luftuar armikun e mundshëm.
Sulmet, megjithatë, nuk ndodhën asnjëherë dhe shtatë vjet pas ndërtimit të tyre, ato dolën thuajse objekte pa vlerë.
Në të vërtetë, vetëm kur shqiptarët si Roçi filluan t’i shndërronin bunkerët në bare plazhi, restorante, njësi magazinimi, apo si strehë të të qenve dhe muzeve, ata nisën të viheshin në përdorim.
Në vitin 2014, një bunker i madh në periferi të kryeqytetit të Tiranës u bë “Bunk'Art” http://bunkart.al/ muze.
Bunkeri ishte ndërtuar fillimisht për Hoxhën dhe bashkëpunëtorët e tij. Tani kompleksi i fshehtë është bërë një hapësirë kulturore ku zhvillohen ekspozita, shfaqje dhe koncerte. Ai tërheq shumë turistë dhe është renditur si një nga tërheqjet më të mëdha të Tiranës nga TripAdvisor.
Pas suksesit të Bunk'Art, operatori i saj, Shoqata Shqiptare Qendra Ura, hapi një tjetër muze të quajtur “Bunk'Art 2”, në qendër të Tiranës, në nëntor 2016.
Vendi i muzeut të dytë është një ish bunker anti-bërthamor që i përket Ministrisë së Punëve të Brendshme. Bunk'Art thotë se është një nga pjesët më të bukura të provave të projektit të “bunkerizimit” të Hoxhës.
Megjithatë, ndërtimi i hyrjes artificiale në formë kubi, në muze, u vonua nga protesta politike kundër asaj që disa e quajtën “nostalgji për të kaluarën e dhunshme.”
Për të luftuar këtë perceptim dhe për të kërkuar bunkerët për Shqipërinë moderne, disa artistë lokalë kanë përdorur bunkerët për të promovuar mesazhe të pozitivitetit dhe prosperitetit.
Projekti “Bunker Treffpunkt": https: //www.facebook.com/tekbunkeri/, i udhëhequr nga një grup studentësh gjermanë, mblodhi së bashku disa artistë shqiptarë, të cilët, secili pikturoi dhe ri-dizajnoni pjesë të ndryshme të një bunkeri në një kodër me pamje nga Tirana .
“Edhe nëse kishte shumë trishtim dhe kaq shumë shqetësime në atë kohë, njerëzit gjejnë mënyra për të shijuar jetën. Unë kam dashur të kap kujtimin tim për atë kohë”, thotë njëra prej artistëve, Stela Sulioti.
Arkitekti Arnen Sula prej kohësh eksploron mënyra të ndryshme të ripërdorimit të bunkerëve, duke filluar nga sallat e tatuazheve në strehë për kafshët.
Ai thotë se disa bunkerë, të cilët u vandalizuan dhe u shkatërruan pas rënies së regjimit komunist.
“Njerëzit e zemëruar nga e kaluara komuniste dhe nga vështirësitë ekonomike i prishin shumë prej tyre në mënyrë që ata të merrnin gjithçka që mundnin, si orendi, tela elektrike, materiale për filtrimin e ajrit apo edhe tulla”, - shpjegon ai.
Sula mendon se ata bunkerë që janë ende në një gjendje të mirë mund të ndihmojnë ekonominë ndryshe, duke u shndërruar në strehe që ndihmojnë blegtorinë shtëpiake, në dhoma ftohëse, kinema, hotele, salla ekspozimi dhe pune.
“Kjo do të rrisë punësimin, do të nxisë turizmin dhe do të gjenerojë ekonominë e zonave ku ndodhen bunkerët,” - thotë ai. /a.m/
Artikulli e foto marrë nga Euronews
