Shpella e Haxhi Aliut emrin e vjetër e ka shpella Iliriane. E përdorur nga detari me famë, ulqinakasi, Haxhi Aliu, kjo shpelle është një dëshmitare interesante e historisë. Duke u futur në brendësi të saj, shfaqet një liqen në forme eliptike me aksin e madh të drejtuar nga hyrja. Salla ka një shtrirje në gjatësi prej 60 m e orientuar sipas Veri-Perëndim-Jug-Lindje dhe një gjerësi nga baza (mbi nivelin e detit) rreth 40 m në pikën më të gjerë. Në tërësi shpella është e gjatë rreth 100 m.
Thellësia e liqenit të brendshëm arrin 10,4 m drejt anës Veri-Lindore të fundit të shpellës. Në paretet shkëmbore të sallës përballë hyrjes paraqiten stalaktite të pjerrëta me origjinë të mundshme organogjene ose të përzier. Në hyrjen e saj janë gjetur fragmente amforash antike të shekujve të parë të epokës sonë. Kjo shpellë vazhdimisht ka tërhequr vëmendjen e detarëve të huaj e shqiptare. Detari i guximshëm shqiptar Haxhi Aliu e ka përdorur atë si strehë mbrojtëse duke u përleshur me anijet e huaja grabitqare, të cilat tentonin të hynin në Gjirin e Vlorës apo të grabisnin piratisht bagëtitë e vendasve në Karaburun. Rreth viteve 1540-1545, është përdorur nga piratët për t’u mbrojtur siç thonë edhe toponimet afër shpellës. /e.g/
Foto ilustruese: Google
